Fa ya muitos días que no adubiba a posar-me y replegar por escrito fetas y sensacions de o prochecto de rehabilitación de casa Ger. Tiengo compromisos, d’esferents menas, que no m’aduyan guaire a la reflexión panda, a la gollada enta zaga pa tornar ta iste cuaderno de notas, ya me vagará manyana…bien si, de pistón. Preno, manimenos, un poquet d’aliento y me i meto de nuevas. No i diciré pon d’os nombres ni tampoco no d’alusions personals si estieran prou fosquizas, pos no fan nian un sinyalín de honra pa lo buen implaz que nos ne proposamos.
Frontera Este 09/18

Como promotor y taute de la rehabilitación en os zaguers meses en he vivito luces y brempas.
L’arranque de la obra nos ha levau ta realidatz qualques d’ellas garra goyosas, encara que no determinantz en as alufras d’o prochecto, que contina zancero en os suyos obchetivos e barucas. He aprendito que si as cosas “ no fluyen” en a obra seguntes lo estipulato y adempribiau as cosas s’embordiellan y no poco. Un güello ta’l gato y l’atro ta  lo parramaco, o cumplimiento de os tuyos compromisos como promotor no van a garanciar-te guaire un camín sin de marradetas y repentóns. Ten cotizia, preveye y mete-te en o tuyo puesto, curta raso, asegura os tuyos intereses, no dixes espacios para la sorpresas percutideras, no dixes de lau tus intuicions, para cuenta d’os risques que te engalzan porque a la fín será a tuya pocha qui pene, patindo as pezinas de cualsiquier traza. En lo económico yes o cestón do i cayerán as angulemadas e intereses s’en viengan u marchen a l’arreu en qualsiquier endrecera. Equipo, confitanza y seguridat en que as cosas marchen en traza y como cal t’empararán si menas bella cosa como ista.
Cosa nueva, u qué?  Dimpues ye la reyalidat. Socheta bien socheto tus presupuestos porque a obra, que en primerías ye a pre zarrau y asabelo que plazentero, a la fín podrá haber con partidas n’on catadas, medicións e imprevistos que pueden levar-te a blincar mugas que no i yeran alufratas si yes espiguardau. Si adibes a isto custions “de mala folla” en as pretensions sin de mida e/u falta de profesionalidat e/u desachuste entre as capacidatz y amplaria de la obra de los contratistas tot s’embolica y s’entatona. Si no tiens  un buen contratista, en o laboral y personal, a lo menos achusta una dirección técnica o chefe d’obra que cusire a obra en os suyos parámetros acordatos.
Para una aventura como ista ye important arroclar-te con un corrinche de profesionals con calitre en os suyos compromisos e que replequen lo prochecto en sus aspectos mesmo técnicos como “íntimos” e de bastida o morfuga “ambiental”. Un contratista fulero u mentorola que una vez que ye en la obra dentra en funda contradicción con o suyo compromisos, presupuesto e contrato, amostrando falsedatz o meyas verdatz, y por ello plega a malmeter la relaxion con a dirección técnica dica alticalmar-la y fer-la insostenible y amás amás d’ixo demanda un sobre-coste inchustificau, pa lo promotor no dixa d’estar un serioso retranco pa’l proceso de obra. A la fín marchará,  s’en ira con as perras dixando estar la obra y prou. Menuda contumanzia.
Por o mio costau, en o que ye a primera certificación, nian tiengo una factura de o contratista de la parte constructiva que nanté a pagar antis que con antis cuasi sin conorcer-lo de cosa y que antimás ye superior d’as partidas certificatas…l’empandullo esdeviene a parixer-se a bell cullebrón pirinenco-venezolano por atras razons no i cullen en iste blog.
Pertoca esbrozar que por ixo dentramos en isto. Cuan rebilcamos u reviscolamos a dignidad de un espacio no soque charramos de un espacio fisico. Sería bien larguizo fablar-ne aquí y tampoco no quiero cuaternar y publicar aquí garra de ista feta que agora ye en mans d’abogaus.
Peirons u espantabruxas prestas pa ficar-sen en o cobalto d'a casa.


Aspectos constructivos.

Criterios técnicos de razionalidat constructiva ( Seguranza d’estabilidat y seguridat más que más) nos han abozinato a zabucar as fronteras d’o cabo sur de la casa ( O que clamamos a torre ). Faciemos tardi pa lo mantenimiento de lo que bi yera, asinas que tuviemos que reblar en a ideya que tenebanos de primeras de emparar as fronteras en o que no yera soque una periglosa prevatina de salvar lo que dimpués viemos que no pas. Una vez a excavadora en tierra esboldregando y esgarrapando as zapatas tamién calío renunciar por ran de excavación a lo mantenimiento de buena cosa de lo patio de ruellos que i yeran en a branquilera y patio d’a casa. Tot isto t’imple de tristura porque te tira en un eslampio buena cosa d’a mistica u romantiscismo que’n tenebas pa que i remanise. No bi ha tecnico ni contratista que se i fique a asumir custions de mal planteyar con criterios constructivos mudernos y estoy que razonables ni, creigo, promotors paraus pa asumir risques economicos mesmo que personals a retepelo d’as abanditas prevencions. Aquí somos pos en alufras de un resultau goyoso. Tot lo zabucato en tierra agora cal fer-lo de nuevas d’a mesma traza que i yera y en ixo somos.
Tot ixo traye a contumanzia de cambeos de prochecto, nuevas chestions y gastos advos. de mal cavidar.
Se ha triau a piedra con lo cazo d’a pala ( Triga d’aqueras trazas) y agora aspera pa tornar ta las fronteras cuan lo piquero enganche en a obra malas se remate a estructura. I contamos con un buen cantero de lo pais (Alfredo) que escomencipiará luego a faina, os cantos prenerán atra begada a verticalidat pa remanir bien pinchos por asabelo tiempo mirando-se lo paisache.

 
Arturo en o tarabidau d'a primera planta

 Momento actual.

Os alazets y armazón dica la segundo sulero ya i son rematatos. Zaga la platera incompatibilidat de trazas de treballar entre lo contratista y a dirección d’obra, y en conseqüencia l’abandono d’a mesma fendo planto, agora bi acometemos o encofrau del armau d’a resta de lo tarabidau con o nuevo contratista. Atamás de qualque no’n saldriamos, pero con tot y con ixo estamos en que tot isto no ye que parti de lo que en primerias poderba estar. Tot marcha bien, femos compleganza y burro falso no pas, de nuevas me i meto a abantar pagos pa emparar a lo nuevo contratista manimenos la feta d’antis….Si tot se i fa a la marcha aprevenita os estructuristas adubirán l’altaria max. en, si fa u no fa , un mes. Entremistanto lo cantero podrá ir filando os zernillons de piedra d’as fronteras en o sulero d’abaxo y patio.
 Nos femos contentos, encara que hemos trafegato asabelos quantos días de buen orache ( Tasament 6 semanas de Chulio y Agosto ) por lo cambeo de achuste, pero parixe que agora la arremetida ye seriosa y rasmiuda.

Saneamiento y amilloramiento d’a parti enronata.

Una vez a torre en proceso de reconstrucción se nos ne planteya a necesidat a curto-meyo plazo de ficar-nos en a parti de semi-enruena ta’l oeste y a enruena de l’ala este. Refusatos en primerias nuevas esbalzadas parixe que cal refirmar y creyar espacios que faigan honra, a lo menos lo que se i pueda, en lo que remane sin de espaldar-se de la antiga construcción.

Zona 1 –Ye o costato do yeran as personas .
Aturar su espalde fendo fuertes as paretes y asegurando partis de singular importancia de lo conchunto. Tres rans en altaria emparatos por a gran frontera Este bien placentera, que se corresponden con as zonas más antigas d’a casa. Aquí a enruena ye grau y bi son a capiella , o cantón escantillato, y  o forno como espacios más visteros.

Zona 2 – Ye o costato do yeran os abrios, o pallar y os trastes y maquinas de fainas agrícolas.

En a parte de os corrals, t’al ueste, sanear pa creyar espacios funcionals enchegaus a o nuevo espacio ( Torre ) de rehabilitación de punta ta coda. Aquí as paretes y paretazos están millor y a faina ye menos niquitosa pero demanda prexinar ta creyar espacios y altarias interesantz sin meter-nos en obras de muita amplaria. Caldrá mirar alternativas pa desembolicar iste espacio agora platero, somos dandaliando esferents trazas de fer-lo entre piqueros y estructuras de fusta con Eiforsa  que tien a suya planta en A Penya.

Pa ixo contamos con l’asesoramiento de Álvaro de la Torre pa asentar a zona 1 , firme abezato en construcción tradicional y que repleca lo lenguache d’as piedras en su farcha contra lo tiempo. O planteyo por áreas ye de mal  capir pero más que más se desembolica en zaboyar foratos, rechuntes, recolocación de piezas clau, atrabar, piar, reforzatos, zaboyar lo esboldregato en os paretons, elements que acarracen os rafes….
En a casa, de cutio, b’eba una chicota capiella que parixe estar meyebal, en os zaguers años se feba servir soque pa matazías y bodega. Cuan lo Bispe de Chaca s’en baxaba y plegaba en Yeste acudiba con o guisopo ta la ilesia de San Salvador y ta ista capiella. Conserva alto u baxo a metat d’a suya boveda de tosca (Meyo punto) y sus elementz relichiosos constructivos que marcan iste tipo de ermitas, mesmo un vórtice o punto enerchético terrestre en bell meyo a o canto de do yera l’Altar. Pa nusotros ye una alfaya que cudiaremos con asabelo que ficazio. A leyenda, u falordieta, d’a craba d’oro que bi ha en a casa, nos fa Álvaro que ye parellana a la d’atras casas de o Pireneu, y que , como ye bien placentero, no fabla de un tesoro fisico sino de un punto enerchético prexinau asinas en a cultura popular. A leyenda d’a mora ( O “tiempo d’os moros” se fa servir pa charrar de lo d’antismás d’a memoria cultural)  , que tamién bi ye,  parixe enreligada tamién con isto ( Y con a orientación d’a casa) y ye más antiga que no parixe. O sulero d’a capiella ye de losa y planta fuerte. A orientación d’o cabecero se chira enta lo Norte respecto a lo cabezero d’a ilesia de lo lugar ( Adedicada a San Salvador) que se mira enta oriente, allí do va naxer Chesús y a la luz de lo día que lo representa.
Tamién queremos acotraziar o forno on a campana ye zancera pero en iste inte en periglo por lo espaldau que ye lo tillau exterior de losa que l’acubillaba.

Capielleta, sulero de losas en do se diz que i hai un vortice. 


Aduya d’a administración.

Zaga un luengo procés de parar lo aprecitato y presentación de demandas documentals y de una largiza aspera, tasament agora nos ne ha plegau a comunicación de la concesión de quasi lo 18% de o 50% d’a inversión amostrada ( Y encara por baxo de la reyal). Ye una sobre buena noticia que sisquiá se faiga reyalidat si no vaga a lo cumplimiento de plazos y adubimos a escomenzipiar a meter en marcha a casa, presentación de inversions, adempribiar condicions…..no ye guaire fácil pero estamos que nos i faremos y en saldremos.
Queremos agradeixer personalment a Javier y Ana de Adesho- ( Asociación de desembolique de la plana de Uesca)- (Boleya) o suyo treballo amparando deleras como ista que empentan d’adebant y nantan o desembolique rural d’ista parte d’Aragón que tantismo l’amenista. Sin o suyo refirme en a tramitación d’as aduyas o camín sererba una marrada de mal enguiliar.
Agradeixer tamién a lo Gob. d’Aragón  mesmo a os fundos FEADER ta’l desembolique rural as partidas destinatas a ista mena d’aduyas.
Soque aclarir que estas aduyas no i son ta la rehabilitación d’a casa sino a menar un prochecto de desembolique rural. O siga, no pas s’aduya a os aspectos constructivos sino a meter en marcha un negocio en a bastida de un emprendimiento concreto. Torno a agradeixer-os ne en nuastro nombre y en o nombre de toda la redolada.
Ye, pos, l’ inte d’arroclar-nos y trobar-nos, de meter valgua en lo económico , cavidar y ficar-ie mugas y posibilidatz. De prexinar y planteyar solucions percutideras a las nuevas demandas d’a casa y continar ascuitan-do o procés de iste diálogo de parlamos con iste espacio de cara a rebilcar-lo o millor que’n sepamos, u a lo menos, podamos. Cutio-cutio sin aturar.
12-09-18

Comentarios